Ήταν το 1971 όταν ο Ρικ Ντόμπλιν δοκίμασε για πρώτη φορά ψυχεδελικά. Συγκεκριμένα LSD, ένα απόγευμα Σαββάτου στη Φλόριντα, λίγες μόλις εβδομάδες μετά την εισαγωγή του στο πανεπιστήμιο.

Είχαν περάσει ήδη τέσσερα χρόνια από το Καλοκαίρι της Αγάπης. Τις ηλιόλουστες εκείνες ημέρες που εκατομμύρια νέοι ξεχύθηκαν στους δρόμους από το Σαν Φρανσίσκο μέχρι τη Νέα Υόρκη, πριν το κοινωνικό αυτό φαινόμενο εξαπλωθεί σε διάφορα σημεία του πλανήτη σαν ομίχλη που τρεφόταν λαίμαργα από τη μουσική και τα ναρκωτικά – ωστόσο τα ψυχεδελικά, στην πραγματικότητα, δεν έλειψαν ποτέ από την πανεπιστημιούπολη.

Το LSD (ή διαιθυλαμίδιο-25 του λυσεργικού οξέος), είναι ένας χημικός εξαπατητής. Ένας «απατεώνας», ο οποίος μιμούμενος τη μορφολογία της σεροτονίνης, «κλειδώνει» στις συνάψεις των υποδοχέων 5-HT2A του εγκεφάλου για να πυροδοτήσει μία έκρηξη νόησης: εξαιρετική διεύρυνση οπτικής και νέα μοτίβα σκέψης, πεποιθήσεων και συναισθημάτων.

Μέσα σε περίπου μια ώρα, τα πανούργα τεχνάσματά του αποκαλύπτονται. Μια αίσθηση του ασυνήθιστου που είναι ανέφικτο να εγκλωβιστεί σε λέξεις ή να συγκεκριμενοποιηθεί, καθώς ο καθένας τη βιώνει διαφορετικά.

Τέλεια συγχρονισμένα σχήματα μπορεί να αρχίσουν να «χορεύουν» μπροστά στα μάτια σου, λες και αυτά έχουν αντικατασταθεί από καλειδοσκόπια, ενώ η συναισθηματική αντίληψη εκτοξεύεται σε αχαρτογράφητες ατραπούς, όπως της συναισθησίας. Μιας κατάστασης στην οποία ο εγκέφαλος δρομολογεί τις αισθητηριακές πληροφορίες μέσω πολλαπλών άσχετων αισθήσεων, με αποτέλεσμα να κυριεύεστε από τουλάχιστον δύο ταυτόχρονα. Ενδέχεται μάλιστα να βιώσετε μια εμπειρία γευσιγνωσίας λέξεων και χρωμάτων, να τα ακούσετε ή να τα συνδέσετε με γράμματα και αριθμούς.

Ανάλογα με τη δόση, στην κορύφωση της επήρειας του ναρκωτικού μπορεί να προσγειωθείτε σε μια εντελώς άλλη διάσταση όπου δεσπόζει ένας κόσμος βγαλμένος από τον πιο ευφάνταστο ή σκοτεινό νου.

Αυτός του Ντόμπλιν βουίζει και πάλλεται. Ρίχνοντας μια ματιά στον φίλο του (επίσης υπό την επήρεια LSD) εντυπωσιάζεται από ένα νέο όραμα. Δεν μπορούσε απλώς να βγάλει κάποιο συμπέρασμα από τα συναισθήματα και τις σκέψεις του συνοδοιπόρου του, αλλά αποκαλύπτονταν όλα μπροστά του σαν ξάστερος ουρανός. Η παρηγοριά, η καλοσύνη και η ζεστασιά του φίλου του ήταν το ίδιο ορατά με τα χέρια και τα πόδια του.

Οι μεταμορφωτικές δεν μοιάζουν με τις περισσότερες εμπειρίες μας

Ο Ντόμπλιν ευχόταν να μπορούσε να αισθανθεί πραγματικά ελεύθερος και άρχισε να «αποσυντίθεται». «Βουτηγμένος» στο LSD, στο δικό του ροτοσκόπιο είχε ξαναγίνει αγόρι, ενώ η ανισορροπία συναισθημάτων και νοημοσύνης που διείπε τη ζωή του, έμοιαζε λογική. Τότε συνειδητοποίησε πως αισθανόταν έτσι για κάποιον λόγο και τίποτα δεν ήταν απαράβατο. Θα μπορούσε να αλλάξει τα πράγματα και να γίνει όπως επιθυμούσε. Ελεύθερος.

Για την καθηγήτρια φιλοσοφίας LA Paul, αυτό που βίωσε ο Ντόμπλιν μπορεί να περιγραφεί ως «μεταμορφωτική εμπειρία». Αυτές δεν μοιάζουν με τις περισσότερες εμπειρίες μας, ακόμη και με τις πιο δραματικές. Ξεχωρίζουν από τη δυνατότητά τους να αλλάζουν ένα άτομο, ανατρέποντας τις προτιμήσεις, τις ιδέες και την ταυτότητά του. Όταν ο Ντόμπλιν διέβη την πύλη του φανταστικού του σύμπαντος για πρώτη φορά, ίσως και να μην είχε συνειδητοποιήσει πως δεν θα επέστεφε ποτέ ξανά ο ίδιος.

Αργότερα κατάλαβε ότι είχε ανακαλύψει κάτι σπουδαίο και θα βυθιζόταν όλο και περισσότερο στην άβυσσο του LSD. Και μπορεί πολλά από τα επόμενα «ταξίδια» του να λειτούργησαν αποσταθεροποιητικά, ωστόσο τα οφέλη ήταν διαυγή, υπερκερώντας όλα τα αρνητικά. Η ζωή του πλέον είχε αποκτήσει νόημα και αποστολή: τον ευαγγελισμό των θεραπευτικών ιδιοτήτων των ψυχεδελικών.

Ο Ντόμπλιν είναι σήμερα ο ιδρυτής και στέλεχος της μη κερδοσκοπικής οργάνωσης Multidisciplinary Association for Psychedelic Studies (Maps), η οποία στοχεύει να πείσει την ιατρική (και όχι μόνο) κοινότητα για τις ευεργετικές ιδιότητες της ευρύτερης χρήσης των ψυχεδελικών σε θεραπείες. Παρέχει επίσης συμβουλές στους επιστήμονες για τη διεξαγωγή δοκιμών και την εξασφάλιση χρηματοδότησης, συνεργαζόμενη στενά με τις ρυθμιστικές αρχές.

Οι αδιάκοπες προσπάθειές του έχουν αρχίσει επιτέλους να αποδίδουν. Τα τελευταία 10 χρόνια, ψυχεδελικά φάρμακα όπως το LSD, τα «μαγικά» μανιτάρια, το DMT, μια σειρά από «φυτικά φάρμακα» (συμπεριλαμβανομένων των ayahuasca, iboga, salvia, peyote), αλλά και σχετικές ενώσεις όπως το MDMA και η κεταμίνη, αποτινάσσουν αθόρυβα το στίγμα που κουβαλούν από τη δεκαετία του 1960.

Αναγέννηση με ψυχεδελικά

Φερέλπιδες κλινικές δοκιμές υποδηλώνουν ότι οι θεραπείες με ψυχεδελικά μπορεί να αποδειχθούν σημαντικό όπλο στη φαρέτρα της ιατρικής κοινότητας για τη μάχη απέναντι στην κατάθλιψη, την PTSD (διαταραχή μετατραυματικού στρες) και τον εθισμό.

Από την πλευρά τους, οι ψυχίατροι, όχι μόνο δεν είναι απορριπτικοί, ούτε καν επιφυλακτικοί, αλλά έχουν «αγκαλιάσει» την ευοίωνη προοπτική.

Και πώς όχι, όταν τα ψυχεδελικά ενδέχεται να πυροδοτήσουν την πρώτη επανάσταση στον χώρο, από τη δεκαετία του 1980 και τα SSRIs (εκλεκτικοί αναστολείς επαναπρόσληψης σεροτονίνης, μια κατηγορία φαρμάκων που χρησιμοποιούνται ως αντικαταθλιπτικά για τη θεραπεία της μείζονος καταθλιπτικής διαταραχής και των διαταραχών άγχους).

Η «ψυχεδελική αναγέννηση» υπόσχεται να αλλάξει την κοινωνία

Το 2017, εξάλλου, ο Οργανισμός Τροφίμων και Φαρμάκων των ΗΠΑ χαρακτήρισε το MDMA ως «καινοτόμα θεραπεία», ανάβοντας το «πράσινο φως» για το δεύτερο στάδιο των δοκιμών «Φάσης 3». Ο Ντόμπλιν, ο οργανισμός του οποίου έπαιξε καθοριστικό ρόλο στη συγκεκριμένη εξέλιξη, ελπίζει ότι θα λάβει σύντομα την έγκριση του FDA, μετά και τις επιτυχημένες δοκιμές κατά της PTSD.

Και μπορεί τα ψυχεδελικά να παραμένουν στην κατηγορία των πιο σκληρών και απαγορευμένων, χωρίς ιατρική χρήση, ναρκωτικών, τόσο στις ΗΠΑ (Schedule-1), όσο και στο Ηνωμένο Βασίλειο (Class-A), ωστόσο οι κανονισμοί χαλαρώνουν.

Εκτός από την Αυστρία και την Ισπανία στην ΕΕ, τα μανιτάρια ψιλοκυβίνης έχουν αποποινικοποιηθεί στην Ουάσιγκτον, αλλά και σε πολλές άλλες πολιτείες των ΗΠΑ. Στο Όρεγκον μάλιστα, όπου έχει επίσης αποποινικοποιηθεί το LSD, χρησιμοποιούνται σε νόμιμες ιατρικές θεραπείες.

H Καλιφόρνια επίσης, διάφορες πόλεις της οποίας έχουν αποποινικοποιήσει τα φυσικά ψυχεδελικά, βρίσκεται κοντά στην αδειοδότηση ερευνών για τη θεραπευτική χρήση τους.

Εν αναμονή των εξελίξεων, στη βιομηχανία των ψυχεδελικών επικρατεί μια ευφορία, προσελκύοντας σημαντικές επενδύσεις.

Το κύμα αυτό έχει γίνει γνωστό ως «ψυχεδελική αναγέννηση» και υπόσχεται να αλλάξει πολλά περισσότερα για τις κοινωνίες μας από ό,τι οι θεραπείες που συνταγογραφούν οι γιατροί.

Σε αντίθεση με άλλα φάρμακα, τα ψυχεδελικά έχουν τη δυνατότητα να αλλάξουν ριζικά τον τρόπο με τον οποίο οι άνθρωποι βλέπουν τον κόσμο. Προκαλούν μια μυσταγωγία και είναι υπεύθυνα για μυστικιστικές και παραισθησιακές εμπειρίες που ακροβατούν στα όρια της τρέχουσας επιστημονικής κατανόησης.

Τι θα συνέβαινε λοιπόν αν τα ψυχεδελικά εξελίσσονταν σε κυρίαρχη τάση ή τουλάχιστον σε κάτι σύνηθες και κοινότοπο;

Αυτό το κύμα ψυχεδελικού ενθουσιασμού στην ψυχιατρική δεν είναι πάντως πρωτόγνωρο. Αρχικά προοιωνίστηκαν τη θαυματουργή δράση τους τη δεκαετία του 1950.

Σε περίπου 6.000 μελέτες, στις οποίες συμμετείχαν 40.000 ασθενείς, τα ψυχεδελικά δοκιμάστηκαν ως πειραματικές θεραπείες για ένα μεγάλο φάσμα διαταραχών και παθήσεων, μεταξύ των οποίων ο αλκοολισμός, η κατάθλιψη, η σχιζοφρένεια, η εγκληματική υποτροπή και ο παιδικός αυτισμός.

Ανάμεσα, δε, στους συμμετέχοντες βρίσκονταν καλλιτέχνες, συγγραφείς, εφευρέτες, μηχανικοί και επιστήμονες, ενώ τα αποτελέσματα ήταν ιδιαίτερα ενθαρρυντικά. Μία και μόνο δόση LSD ανακούφισε το 59% των συμμετεχόντων με προβλήματα αλκοολισμού, την ίδια ώρα που οι ερευνητές έμειναν έκπληκτοι από την επίδρασή του ως συμπλήρωμα στις ψυχοθεραπευτικές συνεδρίες.

Και ξαφνικά η ψυχεδελική επιστήμη ερήμωσε

Η περίοδος ενθουσιασμού δεν θα μακροημέρευε. Μέχρι τον Οκτώβριο του 1966, το LSD απαγορεύτηκε στην Καλιφόρνια, με ομοσπονδιακούς περιορισμούς να ακολουθούν το 1970, βάσει του νόμου περί ελεγχόμενων ουσιών.

Παράλληλα, οι κυβερνητικές εκστρατείες κατακλύστηκαν από ένα τσουνάμι τρομολαγνείας – με μύθους για μεταλλαγμένα μωρά ή βλάβες στα χρωμοσώματα από το LSD, ακόμη και με ισχυρισμούς ότι κάποιος θεωρείται «νομικά παράφρων» έπειτα από χρήση – που έφθασε μέχρι τα ευαίσθητα αφτιά μαθητών.

Κάτι που τελικά έπληξε και την επιστήμη. Εκτός από μια χούφτα εναπομεινάντων ερευνητών στον Καναδά και τις ΗΠΑ, ολόκληρος ο τομέας της ψυχεδελικής επιστήμης ερήμωσε για δεκαετίες και οι ρυθμιστικές αρχές ύψωσαν τροχοπέδες, κόβοντας παράλληλα την όρεξη των επενδυτών.

Στο απόγειο, δε, της καταστολής από τη δεκαετία του 1970 έως τη δεκαετία του 1980, οι προσπάθειες του Ντόμπλιν για διεξαγωγή έρευνας πάνω στα ψυχεδελικά, προσέκρουαν σε κλειστές πόρτες.

Το συμβατικό αφήγημα εντοπίζει την αιτία για το μέγεθος της κατάπνιξης στη δράση του Τίμοθι Λίρι, ενός επιστήμονα του Χάρβαρντ, ο οποίος έγινε ο μεγαλύτερος υποστηρικτής του LSD την περίοδο της αντικουλτούρας, από το μέσο ως το τέλος της δεκαετίας του 1960.

Ο συνδιευθυντής του Προγράμματος Ψιλοκυβίνης, που έτρεχε στο Χάρβαρντ το 1963, κατηγορήθηκε ότι διέθεσε την ψυχοτρόπο ουσία σε προπτυχιακούς φοιτητές, συγκεντρώνοντας τα πρώτα πυρά από τα Μέσα Ενημέρωσης.

Λίγο αργότερα, η ανησυχία των ρυθμιστικών αρχών για τη χρήση του LSD εκτός του ελεγχόμενου περιβάλλοντος ενός εργαστηρίου θα εντεινόταν και ο ίδιος ο Λίρι, στη μετά Χάρβαρντ ζωή του, δεν είχε κανέναν σκοπό να τις κατευνάσει.

Απεναντίας φέρεται να τις τάιζε με ισχυρισμούς ότι το LSD θα μπορούσε να προσφέρει στις γυναίκες «χιλιάδες οργασμούς», αλλά και να ανάψει τη θρυαλλίδα της επανάστασης ενάντια στο κατεστημένο.

Από την άλλη, ορισμένοι μελετητές της ιστορίας της Ιατρικής επιρρίπτουν την ευθύνη για τις αντιδράσεις στην ανάπτυξη της RCT (Τυχαιοποιημένης Ελεγχόμενης Δοκιμής). Αυτή η τυπική πλέον μεθοδολογία για τη διεξαγωγή κλινικών δοκιμών ανήγειρε ερωτήματα στις ρυθμιστικές Αρχές σχετικά με το πόσο επιστημονική ήταν η «ψυχεδελική επιστήμη».

Το Πείραμα της Μεγάλης Παρασκευής

Οι RCTs προϋποθέτουν τη σύγκριση δύο ομάδων ανθρώπων: στη μία έχει χορηγηθεί κάποια ουσία και στην άλλη όχι. Οι συμμετέχοντες δεν πρέπει να γνωρίζουν σε ποια ομάδα ανήκουν, ωστόσο, όπως εύκολα αντιλαμβάνεται κανείς, αυτό είναι ακατόρθωτο με τις ψυχεδελικές ουσίες.

Ενδεικτικότερο παράδειγμα δεν θα μπορούσε να υπάρξει από το «Πείραμα της Μεγάλης Παρασκευής» του 1962. Πραγματοποιήθηκε σε μια εκκλησία, με σκοπό να ερευνηθεί η δυνατότητα της ψιλοκυβίνης να προκαλεί μυστικιστικές εμπειρίες σε μαθητές ιερατικής σχολής.

Στους μισούς χορηγήθηκε η δραστική ουσία και στους υπόλοιπους placebo (εικονικό φάρμακο). Αν και κανείς δεν ήξερε τι πήρε αρχικά, μέσα σε μισή ώρα ήταν πια ξεκάθαρο.

Όσοι έλαβαν ψιλοκυβίνη άρχισαν να περιπλανιούνται ζαλισμένοι, οραματιζόμενοι τον Θεό, όπως εξομολογήθηκε ένας από τους συμμετέχοντες, ενώ οι άλλοι απλώς «βαρέθηκαν και διάβασαν ύμνους».

Και μπορεί μεταξύ της δεκαετίας του 1980 και του μέσου της δεκαετίας του 2000 να παρατηρήθηκαν κάποιες εκλάμψεις αλλαγών εν μέσω της καταστολής, ωστόσο η πρόσφατη «ψυχεδελική αναγέννηση» έφερε επανάσταση.

Τη σπίθα άναψε μια μελέτη ορόσημο το 2006, στο Πανεπιστήμιο Johns Hopkins, με επικεφαλής τον Ρόλαντ Γκρίφιθς: έναν επιστήμονα που έλαβε αναγνώριση μελετώντας την καφεΐνη.

Ο Γκρίφιθς και η ομάδα του επανέλαβαν το Πείραμα της Μεγάλης Παρασκευής 40 χρόνια αργότερα και τα αποτελέσματα ήταν εντυπωσιακά.

«Είναι αξιοσημείωτο», έγραψε, «ότι το 67% των εθελοντών αξιολόγησε την εμπειρία με την ψιλοκυβίνη είτε ως τη σημαντικότερη στη ζωή του ή μεταξύ των πέντε πιο ουσιαστικών που είχε ποτέ». Με άλλα λόγια, συναγωνίζεται το βάρος του γάμου, του τοκετού, της επαγγελματικής επιτυχίας κι άλλων σημείων καμπής στη ζωή ενός ανθρώπου.

Εντυπωσιακή μεταστροφή

Αν και οι δυσκολίες διεξαγωγής ισχυρών κλινικών δοκιμών εξακολουθούν να υφίστανται, οι ρυθμιστικές αρχές είναι πλέον πιο «ανοιχτές» να αγκαλιάσουν τα αποτελέσματα ψυχεδελικών ερευνών από ό,τι ήταν κάποτε.

Η μεταστροφή στις απόψεις για την αξία των ψυχεδελικών είναι αξιοσημείωτη

Την ίδια ώρα, ιδιωτικές κλινικές αρχίζουν να προσφέρουν θεραπείες με ψυχεδελικά σε ολόκληρο τον κόσμο. Η Awakn, στο Μπρίστολ, έχει προκρίνει τις εγχύσεις κεταμίνης για την αντιμετώπιση της κατάθλιψης, της PTSD, των διατροφικών διαταραχών και των εθισμών.

Αν και δεν είναι κλασικό ψυχεδελικό όπως το LSD, οι υψηλές δόσεις κεταμίνης μπορούν να προκαλέσουν οράματα, ενώ έχουν και θεραπευτικές ιδιότητες.

Σύμφωνα με τους ανθρωπολόγους Tehseen Noorani και Joanna Steinhardt, «υπάρχουν ακόμη όρια στον ενθουσιασμό για τις ψυχεδελικές θεραπείες. Ωστόσο, η μεταστροφή στις απόψεις σχετικά με την πολιτιστική αξία και τη σημασία των ψυχεδελικών, την τελευταία δεκαετία, ήταν αξιοσημείωτη».

Εάν πάντως η τρέχουσα τάση συνεχιστεί, αχνοφαίνεται ήδη στον ορίζοντα η στιγμή που οι ρυθμιστικές αρχές θα δώσουν την άδεια για ψυχοθεραπεία με ψυχεδελική υποβοήθηση.

Δεν αποκλείεται, σε μια δεκαετία, κλινικές και νοσοκομεία να διαθέτουν Αίθουσες Ψυχεδελικών Συνεδριών εξοπλισμένες με μαξιλάρια, λιβανιστήρια, κεριά και πίνακες ζωγραφικής. Ίσως ακόμη και να μπορούν οι γιατροί να συνταγογραφούν χάπια ψιλοκυβίνης ή LSD, που θα παρασκευάζονται από μεγάλες φαρμακοβιομηχανίες με παρενέργειες όπως «έκσταση», «αλλαγή στις πεποιθήσεις» και «οξύς πανικός».

Για την ώρα, κανείς δεν μπορεί να προβλέψει με βεβαιότητα αν το ψυχεδελικό κύμα «σβήσει» στην παραλία ή μετατραπεί σε τσουνάμι σαρώνοντας τα πάντα στο πέρασμά του. Σε περίπτωση ωστόσο που τα ψυχεδελικά εξελιχθούν σε ευρύτερης χρήσης, ενδέχεται να αποτελέσουν το εφαλτήριο για έναν ιστορικό μετασχηματισμό σε πολιτισμικό και επιστημονικό επίπεδο.

Ψυχεδελική κουλτούρα

Η ψυχεδελική αναγέννηση στην ιατρική τρέχει σε παράλληλο κουλουάρ με μια ευρύτερη πολιτισμική ενσωμάτωση που όμοιά της δεν έχουν βιώσει τα ναρκωτικά από τα πρώτα χρόνια της δεκαετίας του 1960.

Στην Ευρώπη και τη Βόρεια Αμερική, η χρήση ψυχεδελικών για ψυχαγωγικούς σκοπούς αυξάνεται (συγκεκριμένα του LSD παρουσίασε άνοδο κατά 50% από το 2015 έως το 2018 στις ΗΠΑ), τα θέματα για τα ψυχεδελικά γίνονται δημοφιλή, influencers και διασημότητες εμφανίζονται ως χρήστες, ενώ τα ναρκωτικά αποτινάσσουν το στίγμα με τρόπο που πιθανότατα ούτε οι πιονέροι της ψυχεδελικής εκστρατείας δεν θα μπορούσαν ποτέ να προβλέψουν.

Η «κανονικοποίηση» αυτή έχει διευρύνει τον κύκλο αναζήτησης ψυχεδελικών εμπειριών, υποστηρίζει ο Erik Davis, συγγραφέας και έμπειρος μελετητής της ιστορίας του συγκεκριμένου είδους ναρκωτικών.

«Τα ψυχεδελικά, τον 20ο αιώνα, περιορίζονταν σε underground ομάδες όπως στους χίπις, στους χάκερς, στους περιβαλλοντολόγους και στις πνευματικές κοινότητες ή στη Silicon Valley, αλλά και στη rave κουλτούρα» εξηγεί, προσθέτοντας: «Στις μέρες μας όμως, η προτίμηση έρχεται από απροσδόκητες πηγές όπως είναι οι κοινότητες ευεξίας, η χιπ χοπ κουλτούρα, τα άτομα που ασχολούνται με τα κοινά, οι λάτρεις των κρυπτονομισμάτων, οι traders της Wall Street, οι επενδυτές, αλλά και οι καθημερινοί άνθρωποι που θέλουν να βελτιώσουν την ψυχική τους υγεία».

Ο αντίκτυπος της τάσης αυτής, μάλιστα, είναι πολύ πιθανό να καθρεπτιστεί στην ευρύτερη κουλτούρα, όπως ακριβώς έγινε με τη μουσική, τη συγγραφή, την τέχνη και την πολιτική των δεκαετιών του 1960 και του 1970.

Ωστόσο, είναι μάταιο να θεωρηθεί πως υπάρχει προηγούμενο, καθώς ο κόσμος στον οποίο ζούμε σήμερα είναι τόσο διαφορετικός και η σχέση ψυχεδελικών – κουλτούρας τόσο δυναμική και αμφίδρομη.

Για να το συνειδητοποιήσει κάποιος κάποιος καλύτερα, βοηθά η ιδέα που προτάθηκε από τον κοινωνικό επιστήμονα Ido Hartogsohn, η οποία ονομάζεται «collective set and setting» (συλλογικός τρόπος σκέψης και περιβάλλον).

Ένα μέρος της εμπειρίας κατά τη χρήση ενός ναρκωτικού, εξαρτάται από άμεσους μεμονωμένους παράγοντες, όπως η προσωπική νοοτροπία, το τοπικό περιβάλλον ή η παρουσία άλλων. Αλλά και ευρύτερες κοινωνικές δυνάμεις έχουν επίσης επίδραση: το γενικό πολιτιστικό, πνευματικό, ηθικό και/ή πολιτικό κλίμα, τα μέσα ενημέρωσης ή οι ευρύτερες πολιτιστικές συζητήσεις.

Τη δεκαετία του 1960 κυριαρχούσε ένα εντελώς διαφορετικό «συλλογικό σκηνικό» σε σχέση με σήμερα. Οι άνθρωποι δεν ζούσαν απλώς διαφορετικά, μαστούρωναν και διαφορετικά…

Πώς μια σημαντική κοινωνική αλλαγή μπορεί να επηρεάζει τις εμπειρίες μας;

Η καθημερινότητά μας «βομβαρδίζεται» και καθορίζεται από διαφορετικούς παραμέτρους: Τεχνολογία και τεχνητή νοημοσύνη, πολιτικές συγκρούσεις, η ευρύτερη αίσθηση ότι η κοινωνία οδεύει στον γκρεμό, ή το κράτος παρακολούθησης και εποπτείας.

Πώς μπορεί λοιπόν η κλιματική κρίση να επηρεάσει τις εμπειρίες των ανθρώπων; Εξαρτάται από το άτομο, ωστόσο όταν καταναλώνονται στο κατάλληλο πλαίσιο, τα ναρκωτικά μπορούν να ενισχύσουν σημαντικά τη σύνδεση κάποιου με τη φύση, σύμφωνα με την Gail Bradbrook.

Η συνιδρυτής του Extinction Rebellion εμπνεύστηκε το κοινωνικοπολιτικό αυτό κίνημα (για την κλιματική αλλαγή, την απώλεια της βιοποικιλότητας, τον κίνδυνο της εξαφάνισης ανθρώπινου είδους και την οικολογική κατάρρευση) έπειτα από μια εμπειρία με ιμπόγκα (τροπικό φυτό της Αφρικής), ενώ ένας κοινωνικός επιστήμονας πρότεινε να ονομαστούν οι συγκεκριμένοι ακτιβιστές «ecodelics» (οικοδελικοί, από το «eco» και το «psychedelic»).

Ένας άλλος ερευνητής έριξε στο τραπέζι την ιδέα να ενταχθούν φιλοπεριβαλλοντικά στοιχεία σε ψυχεδελικές συνεδρίες, στοχεύοντας στην αξιοποίηση των δυνατοτήτων του μυαλού, ώστε να ενισχυθεί η σχέση με τη φύση και να αμβλυνθεί ο σκεπτικισμός για την κλιματική κρίση.

Μυστικιστική εμπειρία

Υποδόρια ωστόσο, το αποτέλεσμα είναι ακόμα πιο ολοκληρωτικό και ριζικό. Σε κλινικές δοκιμές για την ψυχαγωγική χρήση, αποδείχθηκε ότι τα ψυχεδελικά συχνά προκαλούν «μυστικιστικές εμπειρίες» ή «διάλυση του εγώ»: μια κορυφαία κατάσταση συνείδησης ​​που χαρακτηρίζεται από ευδαιμονία και καλή θέληση, διασύνδεση, αίσθηση του «ιερού», πιθανή «απώλεια του εαυτού», ή ακόμα και από συναντήσεις με πνευματικές οντότητες και θεούς.

Τι θα συμβεί αν όλα αυτά αρχίσουν να τα βιώνουν περισσότεροι άνθρωποι; Και πώς μπορούμε να κατανοήσουμε τη φύση τους καλύτερα από ό,τι σήμερα;

Για τους ερευνητές, το «μυστικό» της εντυπωσιακής επίδρασης των ψυχεδελικών «κρύβεται» στις μυστικιστικές εμπειρίες. Το βλέπουν όλη την ώρα στα έγγραφα και τις αναφορές.

Σύμφωνα με μελέτες, όσο πιο έντονη είναι η μυστικιστική εμπειρία, τόσο μεγαλύτερο είναι και το θεραπευτικό όφελος. Και μπορεί τα ερωτηματολόγια για τη μέτρηση, την παρακολούθηση και την καλύτερη κατανόηση της μυστικιστικής εμπειρίας να «ανθίζουν», ωστόσο η επιστήμη και η ψυχιατρική έχουν εδώ και αιώνες κάποιες υποψίες.

«Ακόμη και από οπτικής πλευράς, είναι ένα φρικτό όνομα», υποστηρίζει ο Matt Johnson, επιστήμονας στο Πανεπιστήμιο John Hopkins, με ειδίκευση στα ψυχεδελικά, «επειδή το “μυστικιστικός” ακούγεται σαν να έχεις μια κρυστάλλινη μπάλα και να κάνεις ένα ξόρκι. Σε κάποιους ανθρώπους, δημιουργεί την εντύπωση του μεσαιωνικού».

Αυτό σημαίνει ότι παρά τον σημαντικό ρόλο της πνευματικής εμπειρίας στον πολιτιστικό ιστό – ενισχύοντας τα θεμέλια της επιστήμης, της τέχνης και της θρησκείας για χιλιετίες – οι ψυχεδελικές εμπειρίες δεν έχουν μελετηθεί όσο τις αξίζουν.

Οι άνθρωποι διστάζουν να μοιραστούν τις ιστορίες τους υπό τον φόβο στιγματισμού ή διάγνωσης. Το να «χάνεις», για παράδειγμα, τον εαυτό σου, μπορεί να εκληφθεί ως «αποπροσωποποίηση» και μια μεταμορφωτική στροφή προς τις πνευματικές πεποιθήσεις μπορεί να ερμηνευθεί ως ξέσπασμα λόγω ψυχικής κατάρρευσης.

Την ίδια ώρα, εκτός ψυχεδελικών, οι άνθρωποι που έχουν βιώσει κάποια μυστικιστική εμπειρία είναι πολλοί περισσότεροι από ό,τι νομίζετε. Από το 1962 έως το 2009 (το τελευταίο έτος των διαθέσιμων δεδομένων), ο αριθμός των Αμερικανών που ανέφεραν ένα τέτοιο βίωμα, υπερδιπλασιάστηκε στο μισό του πληθυσμού.

Λαμβάνοντας αυτό υπόψιν, οι ερευνητές ίσως χρειαστεί να κατανοήσουν καλύτερα πώς λειτουργούν αυτές οι εμπειρίες και τι συνεπάγονται. Για παράδειγμα, η ιδέα ότι υπάρχει μια ενιαία καθορισμένη μυστικιστική εμπειρία έχει τεθεί υπό αμφισβήτηση, ενώ δεν είναι προφανές πώς συνδυάζονται τα βασικά χαρακτηριστικά της: το απεριόριστο, το ιερό, το διαχρονικό, το γαλήνιο.

«Υπάρχει μια καλή πιθανότητα να συμβούν μαζί, ωστόσο μόνο και μόνο επειδή κάτι συμβαίνει μαζί, δεν σημαίνει ότι είναι μέρος του ίδιου πράγματος», υποστηρίζει ο Johnson.

Όπως επισημαίνει ο συγγραφέας Jules Evans στο “The Art of Losing Control”, ο συμπεριλιπτικός χαρακτήρας της κλινικής μυστικιστικής εμπειρίας – αυτή η αίσθηση του «να χάνει κάποιος το εγώ του και να γίνεται ένα με τα πάντα» – αφήνει επίσης εκτός τη μισή εικόνα.

Το ένα τρίτο των καπνιστών DMT, το 17% των χρηστών LSD και το 12% των χρηστών ψιλοκυβίνης υποστηρίζουν ότι έρχονται σε επαφή με εξωτερικές οντότητες. Σε νεοσαμανικές (πολύπλοκο λατρευτικό και μαγικο-θρησκευτικό κίνημα που διαμορφώνεται γύρω από την τεχνική της έκστασης) τελετουργίες με αγιαουάσκα και ιμπόγκα, αυτές οι οντότητες αποτελούν την κορύφωση της εμπειρίας.

Ερμήνευσε ως καλό οιωνό τα αβγά χταποδιού μέσα στο κεφάλι του

Για παράδειγμα, ένας συμμετέχοντας σε μια έρευνα για το αγιαουάσκα, περιέγραψε μια πρωτότυπη συνάντηση: «Του έκαναν δώρο αβγά χταποδιού που είχαν τοποθετηθεί μέσα στο κεφάλι του. Το ερμήνευσε ως ευοίωνο σημάδι και έγραψε πως πίστευε ότι τα αβγά συμβόλιζαν μια πηγή σοφίας. Αναγνώρισε το χταπόδι ως άκακο φίλο αμέσως».

Τα ψυχεδελικά συχνά ορίζονται επίσης από τις παραισθήσεις (ή ακριβέστερα, ψευδοπαραισθήσεις) που προκαλούν. Αυτές οι ψευδαισθήσεις ώθησαν τους κλινικούς γιατρούς, στο πρώτο κύμα της δεκαετίας του 1950, να θεωρήσουν το LSD ως «ψυχομιμητικό» (ναρκωτικό που μιμείται την ψύχωση). Ένα εύλογο συμπέρασμα λόγω της τάσης του να δημιουργεί ιδιαίτερα οράματα, αλλά και «ανύπαρκτες φωνές» που φθάνουν στα αφτιά των χρηστών (ή τουλάχιστον έτσι νομίζουν).

«Αν οι παραισθησιακές εμπειρίες γίνονταν συμβατικές και δεν αποστιγματίζονταν απλά, αυτό θα μπορούσε να σηματοδοτήσει μια ριζική αλλαγή», υπογραμμίζει ο Davis, από τη στιγμή που συνδέονται συχνότερα με παθολογικές καταστάσεις όπως η σχιζοφρένεια.

Αυτό θα μπορούσε να αποτελέσει το απόγειο του σύγχρονου κινήματος της «νευροποικιλομορφίας», το οποίο αναγνωρίζει καταστάσεις όπως ο αυτισμός ή το να ακούς φωνές, ως διαφοροποιήσεις σε ένα φάσμα και όχι ως διακριτά προβλήματα που πρέπει να επιλυθούν.

Για τον Davis, η κατανόηση των εντυπωσιακών εμπειριών των ψυχεδελικών δεν πρέπει – και δεν μπορεί – να εγκλωβίζεται στη σφαίρα της επιστήμης. Κάποιοι έχουν υποστηρίξει πως η λογοτεχνία και η ποίηση ενδέχεται να είναι μία χρήσιμη προσθήκη σε επιστημονικά ερωτηματολόγια, ενώ άλλοι έχουν απευθύνει κάλεσμα στους θεολόγους να μπουν στο παιχνίδι.

Χωρίς μια ευρύτερη προσέγγιση άλλωστε, ο έμπειρος μελετητής των ψυχεδελικών προειδοποιεί ότι ορισμένοι ενδέχεται να βιώσουν περίεργες εμπειρίες που δεν υπόκεινται σε κάποιο «μοντέλο» και θα μπορούσαν να επιδεινώσουν την ψυχική τους υγεία παρά να τη βελτιώσουν.

Ψυχεδελικά για να προλάβουμε την καταστροφή

Τα ψυχεδελικά προσφέρουν κάτι που ελάχιστα άλλα πράγματα έχουν τη δυνατότητα: μια εμπειρία πολύ πέρα ​​από την καθημερινή πραγματικότητα και από αυτό που θα μπορούσε να συλλάβει ο ανθρώπινος νους.

Το πώς θα χειριστεί η κανονικότητα το «τριπάρισμα» δεν μπορεί να είναι ξεκάθαρο. Οι υποστηρικτές των συνηθισμένων θεραπειών που έχουν επικρατήσει, ενδέχεται να θέσουν μεγάλα ζητήματα, ωστόσο κανείς δεν γνωρίζει αν η ιατρική κοινότητα μπορεί να τα αντιμετωπίσει μόνη της.

«Το ενδιαφέρον για τη βιομηχανία, ειδικά για τους κλινικούς γιατρούς στην ιατρικοποίηση, είναι να υποβαθμίσουν όλα αυτά. Αυτό που θέλουν είναι μια καταπραϋντική, θεραπευτική, επανορθωτική κατάσταση», τονίζει ο Davis.

Αλλά οι μυστικιστικές, παραισθησιογόνες και μεταμορφωτικές εμπειρίες που «απελευθερώνουν» τα ψυχεδελικά, είναι πιθανό να αλλάξουν πολλά περισσότερα για πολλούς.

«Τα ψυχεδελικά είναι σαν τους φιλοσοφικούς ανιχνευτές», εξηγεί ο Davis, προσθέτοντας: «Ακόμη κι αν δεν είσαι φιλοσοφημένος άνθρωπος, πρέπει να τα αντιμετωπίσεις την επόμενη μέρα. “Λοιπόν, τι διάολο ήταν αυτό; Τι να κάνω γι΄ αυτό; Θα το πάρω στα σοβαρά; Με τρελαίνει αυτό;”».

Για τον Rick Doblin, υπό την αείροη επήρεια του πρώτου μεταμορφωτικού ταξιδιού του, οι δυνατότητες των ψυχεδελικών είναι ανυπολόγιστες και σπάνε τα δεσμά του κλινικού περιβάλλοντος.

Με την οργάνωσή του (Maps), ευελπιστεί να νομιμοποιήσει τα ψυχεδελικά «όχι μόνο για τους ασθενείς, αλλά για όλους εμάς που παλεύουμε να πετύχουμε κάτι σε έναν κόσμο στον οποίο επικρατεί το χάος και ο πανικός… Να προλάβουμε για να μην τον καταστρέψουμε. Η τακτική, θα μπορούσε να πει κάποιος, είναι να τα “ιατρικοποιήσουμε”. Αλλά δεν είναι αυτός ο τελικός στόχος».

Με πληροφορίες από BBC

Όλο το περιεχόμενο αυτού του άρθρου παρέχεται μόνο για γενικές πληροφορίες και δεν πρέπει να αντιμετωπίζεται ως υποκατάστατο μιας ιατρικής συμβουλής ή οποιουδήποτε άλλου επαγγελματία υγείας. Δεν είμαστε υπεύθυνοι για οποιαδήποτε «διάγνωση» με βάση το περιεχόμενο του κειμένου και πάντα να συμβουλεύεστε τον γιατρό σας εάν ανησυχείτε για την υγεία σας.