Το 1968, ένας νεαρός άνδρας επισκέφθηκε τον ψυχίατρό του και του εκμυστηρεύτηκε μια πρωτόγνωρη εμπειρία που μάλλον τον έφερε σε αμήχανη θέση. Μετά από λήψη θειοριδαζίνης για τη θεραπεία της σχιζοφρένειας, του συνέβαινε κάτι ανησυχητικό: οι οργασμοί του είχαν γίνει «στεγνοί». Σχεδόν τριάντα χρόνια αργότερα, αυτή η ιστορία αποτέλεσε το εφαλτήριο για κάτι πολύ μεγαλύτερο. Θα μπορούσε ένα παρεμφερές φάρμακο να γίνει η βάση για το ανδρικό αντισυλληπτικό χάπι; 

Μετά από έρευνες, οι ειδικοί κατέληξαν σε ένα άλλο φάρμακο με την ίδια δράση. Η φαινοξυβενζαμίνη, μία ουσία για την αντιμετώπιση της υψηλής αρτηριακής πίεσης, σταματούσε επίσης την εκσπερμάτιση. Με δεδομένο ότι κανένα από τα δύο φάρμακα δεν θα μπορούσε να χορηγηθεί με ασφάλεια σε υγιείς άνδρες, η ιδέα ήταν να βρεθεί ο τρόπος λειτουργίας τους, ώστε στη συνέχεια ο μηχανισμός αυτός να δημιουργηθεί από το μηδέν έχοντας όμως το ίδιο αποτέλεσμα. 

Πέρασαν πολλά χρόνια έρευνας και ανάπτυξης, με τους επιστήμονες να δουλεύουν αδιάκοπα πάνω στο εγχείρημα, αλλά να σκοντάφτουν σε εμπόδια. 

Αν κι ένα ασφαλές και πρωτίστως αποτελεσματικό ανδρικό αντισυλληπτικό χάπι θα είχε τη δυνατότητα να μοιράσει επιτέλους την ευθύνη της αντισύλληψης και συγχρόνως να αποτρέψει εκατομμύρια ανεπιθύμητες εγκυμοσύνες κάθε χρόνο, για πολλούς άνδρες η ιδέα ενός «αόρατου» οργασμού ήταν κάπως απωθητική. Δεν ήταν λίγοι μάλιστα εκείνοι που το χαρακτήρισαν ακόμη και ευνουχιστικό. Σύντομα οι έρευνες έχασαν τη χρηματοδότηση και το project μπήκε στον πάγο. 

Μέχρι σήμερα, το ανδρικό αντισυλληπτικό χάπι παραμένει σε εργαστηριακό επίπεδο. Πρόσφατη έρευνα σε ποντίκια έδειξε πως ένας μοριακός διακόπτης μπορεί να ακινητοποιήσει το σπέρμα για δύο ώρες, κάνοντας τον λήπτη του προσωρινά στείρο. Αν και η συγκεκριμένη πρωτεΐνη δείχνει να έχει όλες τις προδιαγραφές, ο δρόμος μέχρι την έγκριση για δοκιμή σε ανθρώπους είναι μακρύς. 

Στην πραγματικότητα, η εύρεση αποτελεσματικών φαρμάκων δεν ήταν ποτέ το πρόβλημα.

Τα τελευταία πενήντα χρόνια, πολλές πιθανές μέθοδοι ανδρικής αντισύλληψης έχουν καταφέρει να βρουν τον δρόμο για το εργαστήριο και να δομικαστούν ακόμη και σε ανθρώπους. Ωστόσο, κάθε μία από αυτές κατέληξε σε αδιέξοδο. Ανεπιθύμητες παρενέργειες και συμπτώματα παρόμοια με αυτά των γυναικείων αντισυλληπτικών, έβαλαν τις πατέντες ξανά στο συρτάρι. 

Γιατί όμως είναι τόσο δύσκολο να λάβουν έγκριση τα ανδρικά αντισυλληπτικά χάπια; Μήπως τελικά όλες αυτές οι προκλήσεις είναι περισσότερο πολιτισμικές παρά επιστημονικές;

Ένα ζήτημα ηθικής

Για να καταλάβουμε καλύτερα τους δισταγμούς πίσω από τη χρήση του ανδρικού αντισυλληπτικού χαπιού, χρειάζεται να πάμε πίσω στον χρόνο και τη δεκαετία του 1950, όταν αναπτύχθηκε για πρώτη φορά το γυναικείο «συνδυασμένο χάπι». Εκείνη την εποχή, δεν υπήρχαν ευρέως υιοθετημένες προδιαγραφές για τις κλινικές δοκιμές και το χάπι (ένας σχετικά υψηλός σε δόσεις συνδυασμός οιστρογόνων και προγεστερόνης) δοκιμάστηκε σε μια σειρά αμφιλεγόμενων πειραμάτων σε διάφορες χώρες όπως το Πουέρτο Ρίκο. Συμμετείχαν μόλις 1.500 γυναίκες, και παρόλο που οι μισές εγκατέλειψαν, στην πορεία, το πρόγραμμα, ενώ τρεις έχασαν τη ζωή τους, το φάρμακο τελικά εγκρίθηκε από την Αμερικανική Υπηρεσία Τροφίμων και Φαρμάκων το 1960.

Λίγο αργότερα, τον Ιούνιο του 1964, όλα άλλαξαν. Μια διεθνής συνομοσπονδία ιατρικών συλλόγων, η Παγκόσμια Ιατρική Ένωση, έφερε ξανά στο προσκήνιο την ανάγκη δημιουργίας ενός νέου κώδικα ιατρικής δεοντολογίας. Σε αυτό συνέβαλε και η δίκη της Νυρεμβέργης, κατά τη διάρκεια της οποίας έκατσαν στο εδώλιο και αρκετοί γιατροί που κατηγορήθηκαν για ιατρικά εγκλήματα στη ναζιστική Γερμανία.   

Η Διακήρυξη του Ελσίνκι, όπως ονομαστηκε ο νέος κώδικας ιατρικής δεοντολογίας, σχεδιάστηκε για την προστασία των συμμετεχόντων σε βιοιατρικές έρευνες. Περιελάμβανε διατάξεις, σύμφωνα με τις οποίες, οι επιστήμονες θα έθεταν σε προτεραιότητα τους συμμετέχοντες στις δοκιμές και θα εξέταζαν επαρκώς αν τα πιθανά οφέλη για τα άτομα αυτά υπερτερούν των κινδύνων. 

Το συνδυασμένο αντισυλληπτικό χάπι κατάφερε να λάβει έγκριση πριν θεσπιστούν οι αυστηροί κανόνες. Είναι βέβαιο πως αν αναπτυσσόταν σήμερα, δεν θα ήταν τόσο εύκολο.

Οι σύγχρονες εκδοχές του συνδυασμένου αντισυλληπτικού χαπιού θεωρούνται ασφαλείς για τις περισσότερες γυναίκες, αν και σε σπάνιες περιπτώσεις μπορεί να οδηγήσουν σε υψηλή αρτηριακή πίεση και θρομβώσεις. Μπορούν επίσης να προκαλέσουν μια σειρά από λιγότερο σοβαρές παρενέργειες, όπως εναλλαγές στη διάθεση, ναυτία, πονοκεφάλους και ευαισθησία στο στήθος. Υπάρχουν ακόμα και κάποιες ενδείξεις ότι μπορεί να αλλάξουν μέχρι και το σχήμα του σώματος.

Διαβασε ακομα

Beate Uhse: Η γυναίκα πίσω από το πρώτο sex shop

Ένας άλλος λόγος για τον οποίο τα ανδρικά αντισυλληπτικά χάπια οφείλουν να πληρούν αυστηρότερες προδιαγραφές, τόσο όσον αφορά στις παρενέργειες όσο και για την ασφάλειά τους γενικότερα, είναι το γεγονός ότι οι άνδρες (εκτός των διαφυλικών) δεν μπορούν να κυοφορήσουν.

«Πρέπει να λάβουμε υπόψη ότι οι επιτροπές δεοντολογίας ζυγίζουν τους κινδύνους και τα πιθανά οφέλη κατά τη διάρκεια μιας δοκιμής, διότι παρόλο που εμπλέκεται ένα ζευγάρι, συνήθως η γυναίκα είναι εκείνη που είναι εκτεθειμένη στους κινδύνους μιας πιθανής εγκυμοσύνης», υποστηρίζει η Susan Walker, αναπληρώτρια καθηγήτρια αντισύλληψης και αναπαραγωγικής υγείας στο Πανεπιστήμιο Anglia Ruskin στο Ηνωμένο Βασίλειο.

Στις ΗΠΑ, περίπου 700 γυναίκες πεθαίνουν κάθε χρόνο από επιπλοκές που σχετίζονται με την εγκυμοσύνη και τον τοκετό, ενώ περίπου 50.000 αναπτύσσουν σοβαρή μητρική νοσηρότητα με σημαντικές βραχυπρόθεσμες ή μακροπρόθεσμες επιπτώσεις στην υγεία. Την ίδια ώρα, περίπου 295.000 γυναίκες πεθαίνουν, παγκοσμίως, κατά τη διάρκεια και μετά τον τοκετό.

Στην περίπτωση των ανδρών, όπως είναι φυσικό, δεν θα αντιμετωπίσουν αυτούς τους κινδύνους στην περίπτωση που επιλέξουν να κάνουν σεξ χωρίς προφύλαξη, επομένως οι έρευνες γίνονται σε μεγαλύτερο βάθος.

Ας δούμε το παράδειγμα των ορμονικών ανδρικών αντισυλληπτικών χαπιών που είχαν αρχίσει να αναπτύσσονται ήδη από τη δεκαετία του 1970. Ερευνητές έκαναν ενέσεις τεστοστερόνης σε εθελοντές κάθε εβδομάδα και για αρκετούς μήνες, ελέγχοντας στη συνέχεια αν αυτή η πρακτική θα μπορούσε να επηρεάσει την παραγωγή σπέρματος. Μία πρώτη δοκιμή έδειξε ότι επρόκειτο για μία εξαιρετικά αποτελεσματική πρακτική. Λίγο αργότερα άλλες μελέτες έβαλαν στο παιχνίδι μία δεύτερη ορμόνη. Ο λόγος για την προγεστίνη, μία συνθετική εκδοχή της προγεστερόνης, της γυναικείας αναπαραγωγικής ορμόνης.

Ωστόσο, υπήρχε ένα πρόβλημα. Οι ορμονοθεραπείες συνοδεύονται συχνά από ένα κοκτέιλ παρενεργειών, πολλές από τις οποίες είναι γνωστές στις γυναίκες που παίρνουν αντισυλληπτικά. Η τεστοστερόνη, από μόνη της, μπορεί να προκαλέσει, μεταξύ άλλων, ακμή, λιπαρό δέρμα και αύξηση βάρους, με αποτέλεσμα αυτό να οδηγήσει στην πρόωρη διακοπή ορισμένων δοκιμών.

«Πολλές δοκιμές ορμονικών αντισυλληπτικών ενέσεων για άνδρες στέφθηκαν με επιτυχία», λέει η Walker, αναφερόμενη στο παράδειγμα της αντισυλληπτικής ένεσης, η οποία αποδείχθηκε σχεδόν 100% αποτελεσματική στην καταστολή της συγκέντρωσης σπέρματος. Αν και τα αποτελέσματα ήταν ενθαρρυντικά, οι έρευνες σταμάτησαν λόγω ανησυχιών για παρενέργειες όπως αλλαγές στη διάθεση και διάφορες δερματικές παθήσεις. 

Στον δρόμο προς την αποδοχή για το αντισυλληπτικό χάπι

Μία διαφορετική προσέγγιση είναι η χρήση μη ορμονικών αντισυλληπτικών σκευασμάτων. Όπως το εμβόλιο που στοχεύει μια πρωτεΐνη, υπεύθυνη για την ωρίμανση του σπέρματος, και ένα είδος προσωρινής αγγειεκτομής, την αναστρέψιμη αναστολή του σπέρματος υπό καθοδήγηση (RISUG). 

Η RISUG προϋποθέτει την έγχυση ενός συνθετικού πολυμερούς στους σπερματικούς πόρους, στον σωλήνα, δηλαδή, που μεταφέρει το σπέρμα έξω από τους όρχεις. Με αυτό τον τρόπο το σπέρμα θα έβρισκε εμπόδιο κατά την έξοδό του. Αν και αρχικά χρησιμοποιούνταν για την αποστείρωση σωλήνων νερού, λίγο αργότερα προσαρμόστηκε ώστε να είναι ασφαλές μέσα στο ανθρώπινο σώμα.

Παρόλα αυτά, όπως και με το χάπι, η μη ορμονική αντισύλληψη δεν είναι επίσης ιδιαιτέρως ελκυστική για μία μερίδα ανδρών. Οι κυριότεροι φόβοι των ανδρών αφορούν όχι μόνο τη γονιμότητα, αλλά και τις παρενέργειες που πιθανόν δεν έχουν γίνει ακόμη γνωστές. Πολλοί ανησυχούν και για την επίδραση στις επιδόσεις τους, ακόμα και για το πώς θα αισθάνονται πλέον για το σεξ. 

Διαβασε ακομα

«Αν είχα ένα μαχαίρι, θα σου το έκοβα»: Το τοξικό body shaming κάνει μπαλέτο

Η χρηματοδότηση μπορεί επίσης να αποτελέσει τροχοπέδη. Μία έρευνα του Ιδρύματος Parsemus (ένας μη κερδοσκοπικός οργανισμός με έδρα τις ΗΠΑ που υποστηρίζει παραμελημένους τομείς της ιατρικής έρευνας), για το ανδρικό αντισυλληπτικό χάπι, έδειξε ότι ενώ το 20% των ανδρών δήλωσε ότι δεν θα το έπαιρνε ποτέ, ακριβώς το ίδιο ποσοστό παραδέχθηκε πως θα το δοκίμαζε. Οι υπόλοιποι συμμετέχοντες δήλωσαν αναποφάσιστοι. Κι όμως, η θεραπεία έχασε τη χρηματοδότησή της πριν πραγματοποιηθούν οι απαραίτητες δοκιμές σε ζώα και ανθρώπους.

H Susan Walker επισημαίνει ότι υπάρχουν αρκετές φιλανθρωπικές οργανώσεις που συνεχίζουν να μάχονται για τη χρηματοδότηση της έρευνας σχετικά με τα ανδρικά αντισυλληπτικά. Συγχρόνως όμως, εικάζει ότι οι φαρμακευτικές εταιρείες μπορεί να λειτουργούν συγκρατημένα, με δεδομένο ότι οι γυναικείες αντισυλληπτικές μέθοδοι λειτουργούν ήδη αρκούντως καλά.

Όπως σημειώνει, «είναι σίγουρο πως τα ανδρικά χάπια δεν πρόκειται να έχουν την απήχηση που θα είχαν αν δεν υπήρχε η γυναικεία αντισύλληψη». 

Οι επιτροπές δεοντολογίας, οι ίδιοι οι άνδρες και ενδεχομένως ακόμα και οι φαρμακευτικές εταιρείες είναι πιθανό να θέλουν να αποφύγουν τα μεγάλα ρίσκα που υποβόσκουν πίσω από μία τέτοια καινοτομία.

Η Γουόκερ εργάζεται στον τομέα της αντισύλληψης και της αναπαραγωγικής υγείας εδώ και τουλάχιστον 15 χρόνια. Αν και μέχρι πρόσφατα πίστευε ότι η κυκλοφορία ενός ανδρικού χαπιού είναι αρκετά κοντά, η ελπίδα της πλέον έχει αρχίσει να ξεθωριάζει. 

Ποιος ξέρει, ίσως η τελευταία φόρμουλα να καταφέρει να ξεπεράσει τελικά τις προκλήσεις των τελευταίων δεκαετιών και να πάρει την πολυπόθητη έγκριση. Ωστόσο, είναι απίθανο πολλές γυναίκες, ανά τον κόσμο, να περιμένουν τις εξελίξεις με κομμένη την ανάσα…

Με πληροφορίες από BBC