Ένταση, θυμός, οργή, απόγνωση, απελπισία. Αυτά (και άλλα πολλά) νιώθεις όταν διαφωνείς έντονα ή όταν τσακώνεσαι με κάποιον. Έχεις όμως ποτέ αναρωτηθεί τι συμβαίνει στον εγκέφαλο σου εκείνη τη στιγμή;

Οι καυγάδες, οι διαφωνίες, οι εντάσεις, προκαλούν πανωλεθρία στον εγκέφαλό σου, όμως η φύση έχει προνοήσει να σε «προικίσει» με μηχανισμούς που μπαίνουν αυτόματα και ασυνείδητα σε λειτουργία κάθε φορά που αισθάνεσαι απειλή κι αυτό συμβαίνει ακόμη κι όταν απλά τσακώνεσαι.

Τι συμβαίνει στο σώμα και τον εγκέφαλό σου όταν σου «ανάβουν τα λαμπάκια»

Ο «πύργος ελέγχου» των συναισθημάτων σου, είναι η αμυγδαλή, μια ομάδα νευρώνων, σε σχήμα αμυγδάλου (τώρα καταλαβαίνεις από πού πήρε το όνομά της), που βρίσκεται πίσω από τα μάτια και τα οπτικά σου νεύρα, συνεπώς έχεις δύο, μία σε κάθε πλευρά του εγκεφάλου.

Αυτή η ομάδα νευρώνων έχει σχετιστεί με τα συναισθήματα-ειδικά με τον φόβο-και τις αντιδράσεις σε αυτά. Συνδέεται με αρκετά από τα υπόλοιπα μέρη του εγκεφάλου και σε αυτήν καταλήγουν πρώιμα και ανεπεξέργαστα ερεθίσματα των αισθήσεων με σκοπό την ταχεία αντίδραση.

Παίζει πρωτεύοντα ρόλο στη μνήμη, στη λήψη αποφάσεων, και στις συναισθηματικές αντιδράσεις. Ο Δρ Bessel Van Der Kolk, στο βιβλίο του The Body Keeps the Score, παρομοιάζει την αμυγδαλή με «ανιχνευτή καπνού» του εγκεφάλου, αφού είναι υπεύθυνη για την ανίχνευση του φόβου και την προετοιμασία του σώματός σου για μια αντίδραση έκτακτης ανάγκης.

Όταν λοιπόν η αμυγδαλή ανιχνεύσει απειλή, σημαίνει συναγερμό κι αυτόματα απελευθερώνεται ένας «χείμαρρος» χημικών ουσιών στο σώμα.

Ο «πύργος ελέγχου» των συναισθημάτων σου, είναι η αμυγδαλή

Ορμόνες του στρες, όπως η αδρεναλίνη και η κορτιζόλη σε «πλημμυρίζουν» προετοιμάζοντάς σε αμέσως για μάχη ή φυγή. Σε αυτό το σημείο λες την ατάκα «βράζω» ή «είμαι έτοιμος να εκραγώ» και ταυτόχρονα παρατηρείς κάποιες αλλαγές και στο σώμα σου, όπως ο αυξημένος καρδιακός ρυθμός ή οι ιδρωμένες παλάμες, η αναπνοή σου γίνεται πιο ρηχή και πιο γρήγορη, αφού αρχίζεις να προσλαμβάνεις περισσότερο οξυγόνο κι ετοιμάζεσαι να «πάρεις ανάποδες» αν χρειαστεί.

Ταυτόχρονα, νιώθεις ένα τρέμουλο στα άκρα ή και στη φωνή σου, ενώ το δέρμα στο πρόσωπό σου θερμαίνεται, αισθήσεις που κάθε άλλο παρά ευχάριστες είναι κι αυτό, γιατί ο ρόλος τους είναι να σε οδηγήσουν στη δράση.

Τότε είναι που η αμυγδαλή, μπλοκάρει τον «δρόμο» των νευρώνων προς τον προμετωπιαίο λοβό, που σημαίνει πως η σύνθετη λήψη αποφάσεων περιορίζεται κι εσύ βρίσκεσαι παγιδευμένος στη μία και μόνη προοπτική που σε κάνει να νιώθεις μεγαλύτερη ασφάλεια, αυτή του καυγά. Κοινώς, ενώ σε άλλες συνθήκες θα άκουγες και τις διαφορετικές απόψεις, τώρα «κλειδώνεις» στο «εγώ έχω δίκιο κι εσύ άδικο».

Και σαν να μην έφτανε αυτό, ο εγκέφαλός σου κατεβάζει και τον διακόπτη της μνήμης και δεν μπορείς να θυμηθείς κάτι θετικό για το πρόσωπο με το οποίο τσακώνεσαι, ακόμη κι αν είναι ο σύντροφός σου ή ο πιο στενός σου φίλος.

Έτσι, αφού αδυνατείς να ανακαλέσεις μια ευχάριστη ανάμνηση, που θα μπορούσε να βοηθήσει να πέσουν οι τόνοι, επικεντρώνεσαι μόνο στο κόκκινο φως που αναβοσβήνει και σου υπενθυμίζει ότι βρίσκεσαι σε κίνδυνο.

Πώς να συμμετέχεις στη ρύθμιση του νευρικού σου συστήματος

Κι εδώ έρχεται το ερώτημα: Τι μπορείς να κάνεις για να «απενεργοποιήσεις» μια λειτουργία του εγκεφάλου, που μπαίνει αυτόματα σε ισχύ κάθε φορά που νιώθεις απειλή; Την απάντηση δίνει η Diane Musho Hamilton, συγγραφέας του «Everything is Workable: A Zen Approach to Conflict Resolution».

Η ενσυνειδητότητα είναι η τέλεια τεχνική επίγνωσης που μπορείς να χρησιμοποιήσεις όταν προκύπτει μια σύγκρουση, αφού σου επιτρέπει να παρακάμψεις το εξαρτημένο νευρικό σύστημα με συνειδητή επίγνωση.

Αντί να βγαίνεις στην επίθεση ή στην άμυνα και να χρειάζεται αργότερα να δικαιολογηθείς ή και να απολογηθείς για την αντίδρασή σου, προσπάθησε να μάθεις πώς να συμμετέχεις στη ρύθμιση του νευρικού σου συστήματος και στο τέλος της ημέρας να αναπτύξεις νέους, πιο ελεύθερους και χρήσιμους τρόπους αλληλεπίδρασης.

Η εξάσκηση της ενσυνειδητότητας εν μέσω μιας σύγκρουσης απαιτεί την προθυμία να παραμείνουμε παρόντες, να νιώσουμε έντονα, να παρακάμψουμε τις αρνητικές μας σκέψεις και να εμπλέξουμε την αναπνοή μας για να διατηρήσουμε την παρουσία μας με το σώμα. Όπως κάθε δεξιότητα, χρειάζεται εξάσκηση.

Πώς μπορείς να κάνεις… αποσυμπίεση

Δοκίμασε τα 4 παρακάτω βήματα την επόμενη φορά που ο εγκέφαλός σου θα μπει σε λειτουργία μάχης.

Μείνε παρών

Το πρώτο βήμα στην εξάσκηση της ενσυνειδητότητας όταν προκαλείσαι, είναι να παρατηρήσεις ότι προκαλείσαι. Μπορεί να παρατηρήσεις μια αλλαγή στον τόνο της φωνής σου, αισθήματα σύσφιξης στην κοιλιά ή μια ξαφνική επιθυμία να αποσυρθείς.

Ο καθένας από εμάς έχει συγκεκριμένα σωματικά και συμπεριφορικά σήματα που προειδοποιούν για την πραγματικότητα ότι αισθανόμαστε ότι απειλούμαστε, και ως εκ τούτου τρέχουμε στον αυτόματο πιλότο.

Τότε είναι που πρέπει να αποφασίσεις να μείνεις ακίνητος και παρών, αλλά και περίεργος, ώστε να εξερευνήσεις την εμπειρία που βιώνεις. Ίσως σε βοηθήσει να υπενθυμίζεις στον εαυτό σου να χαλαρώνει.

Άσ’ το να περάσει

Προσπάθησε να αγνοήσεις εντελώς τις σκέψεις σου. Αυτό το βήμα είναι ίσως το πιο δύσκολο, αφού κάθε φορά που νιώθεις απειλή, το μυαλό σου κατακλύζεται από δυσάρεστες σκέψεις σχετικά με αυτό που σου συμβαίνει.

Αν οι αρνητικές σκέψεις επιμένουν, να ξέρεις πως αντίστοιχα επιμένουν και οι ορμόνες του στρες. Προσπάθησε να ξεχάσεις αυτό που σου συμβαίνει, έστω και για ένα λεπτό.

Επικεντρώσου στο σώμα

Το επόμενο βήμα είναι να επικεντρωθείς στις όποιες αισθήσεις προκύπτουν στο σώμα σου. Προσπάθησε να τις αισθανθείς ακριβώς όπως είναι, χωρίς να προσπαθείς να τις ελέγξεις ή να τις αλλάξεις.

Επίτρεψε στον νου σου να είναι όσο το δυνατόν πιο ανοιχτός, παρατηρώντας τα διάφορα σημεία του σώματος όπου εμφανίζονται οι αισθήσεις, τι είναι σφιχτό, τι τρέμει, τι βιάζεται ή τι πονάει.

Πάρε ανάσες

Ήδη γνωρίζεις ότι η αναπνοή βοηθάει. Υπάρχουν πολλές διαφορετικές ποιότητες της αναπνοής, αλλά χρειάζεται να εστιάσεις μόνο σε δύο: Τον ρυθμό και την ομαλότητα.

Όπως εξηγεί ο Alan Watkins στο βιβλίο του «Coherence: The Secret Science of Brilliant Leadership», αν επικεντρωθείς σε αυτές τις δύο διαστάσεις, έστω και για λίγα λεπτά, η παραγωγή της κορτιζόλης και της αδρεναλίνης θα σταματήσει.

Για να ελέγξεις τον ρυθμό της αναπνοής σου, θα πρέπει η εισπνοή και η εκπνοή να γίνονται επανειλημμένα στα ίδια χρονικά διαστήματα. Έτσι, αν εισπνεύσεις, μετρώντας 1, 2, 3, 4, και στη συνέχεια εκπνεύσεις, μετρώντας 1, 2, 3, 4, 5, 6, και στη συνέχεια εισπνεύσεις ξανά, μετρώντας 1, 2, 3, 4, και στη συνέχεια εκπνεύσεις ξανά, μετρώντας 1, 2, 3, 4, 5, 6, αυτό δημιουργεί ρυθμό.

Ταυτόχρονα, θα πρέπει η αναπνοή να είναι ομοιόμορφη ή ομαλή, που σημαίνει ότι ο όγκος της αναπνοής παραμένει σταθερός καθώς κινείται μέσα και έξω, σαν να πίνουμε υγρό μέσα από ένα στενό καλαμάκι. Αν διαχειριστείς αυτές τις δύο ιδιότητες για λίγα μόνο λεπτά, η αναπνοή σου βοηθήσει να παραμείνεις παρών.

Όταν στρέφεις την προσοχή στο σώμα σου, αποκαθίσταται γρηγορότερα η ισορροπία, κάτι που με τη σειρά του βοηθά να αποκατασταθεί η ικανότητά σου να σκέφτεσαι, να ακούς και να σχετίζεσαι.

Κάνε τον κόσμο ένα πιο ασφαλές μέρος

Αυτό απαιτεί εξάσκηση, αλλά τελικά, επανεκπαιδεύεις τον εαυτό σου να ανταποκρίνεται αντί να αντιδρά. Ο θυμός γίνεται διαύγεια και αποφασιστικότητα, η θλίψη οδηγεί στη συμπόνια, η ζήλια γίνεται «καύσιμο» για αλλαγή.

Θα υπάρξουν στιγμές που θα αποτύχεις, αλλά είναι ΟΚ. Το να προσπαθείς να νικήσεις μια αυτόματη αντίδραση του νευρικού σου συστήματος είναι από μόνο του μια τεράστια πρόκληση.

Αυτό συμβαίνει επειδή οι αισθήσεις είναι πολύ δυσάρεστες, τα συναισθήματα ασταθή και το μυαλό συνήθως γεμίζει με σκέψεις όπως «Βγάλτε με από εδώ» ή «Πώς είναι δυνατόν να το λένε αυτό;» ή «Είναι χάσιμο χρόνου».

Κάθε φορά που καταφέρνεις να στρέφεις την προσοχή στο σώμα σου σε στιγμές δυσφορίας, αναπτύσσεις την ικανότητά σου να επανέρχεσαι σε κατάσταση ηρεμίας. Τότε είναι που μπορεί να παρατηρήσεις κάτι νέο να συμβαίνει: Μια στιγμή παύσης, μια απροσδόκητη ερώτηση ή ένα γέλιο.

Όταν συμβαίνει κάτι καινούργιο και το σημειώσεις, αυτό θα σε βοηθήσει να απελευθερωθείς από το μοτίβο του παλιού-αυτόματου- τρόπου που κάνεις τα πράγματα.

Πριν το καταλάβεις, η παλιά συνήθεια της μάχης ή της φυγής αλλάζει και ο κόσμος γίνεται ένα πιο ασφαλές μέρος.

Με πληροφορίες από: Harvard Business Review